De impact van COVID-19 op het vertrouwen in nieuws

Hoewel de coronapandemie gepaard ging met een golf aan desinformatie blijft het vertrouwen in nieuws het afgelopen jaar nog steeds hoog. De dalende trend in vertrouwen die sinds 2018 was ingezet blijkt sinds de coronacrisis gekeerd te zijn: meer dan 61% van de Vlaamse nieuwsgebruikers geeft vandaag aan nieuws in het algemeen te vertrouwen, een stijging van 10 procentpunten sinds 2020. Dit staat in schril contrast met vertrouwen in nieuws op sociale media, dat relatief laag blijft (31%). De kloof in vertrouwen tussen nieuws in het algemeen en nieuws via sociale media groeit dus ook in Vlaanderen.

Die stijging in het algemeen vertrouwen in nieuws sijpelt ook door in het vertrouwen in nieuwsmedia. Vlaamse nieuwsgebruikers lijken in tijden van crisis terug te grijpen naar gevestigde merken zoals VRT en VTM. Dit loopt in lijn met televisie die opnieuw over online nieuws wipt als voornaamste nieuwsbron sinds COVID-19. Het lijkt erop dat de combinatie van een bijzondere crisis en de verspreiding van desinformatie via sociale media niet enkel een deel van de Vlaamse nieuwsgebruikers heeft aangezet hun nieuwsrepertoire te herschikken, maar dat televisie ook een prominentere plaats inneemt in de nieuwsrepertoires van 2021.

Vlamingen hechten belang aan hun vertrouwd nieuwslandschap tijdens COVID-19

Het gestegen vertrouwen in nieuws uit zich ook in een (nog) kleinere kloof tussen vertrouwen in nieuws in het algemeen (61%) en vertrouwen in nieuws dat men zelf gebruikt (62%). Ter vergelijking, in de VS gaat het om respectievelijk 29% en 44%. In de sterk gepolariseerde Amerikaanse nieuwsmarkt met partizane nieuwsmedia zoals Fox News en MSNBC hoeft dit niet te verbazen. Maar Vlaamse nieuwsgebruikers hebben naast vertrouwen in de nieuwsmedia die ze gebruiken ook vertrouwen in het bredere nieuwslandschap en dus de andere nieuwsmedia die erin vertoeven. Voor de Vlaamse nieuwsmedia in hun geheel is dit alleszins goed nieuws. Het betekent wel dat vertrouwen niet echt een factor vormt waarop een nieuwsmerk zich sterk kan differentiëren.

Wie zijn dan de Vlamingen die het nieuws meer zijn gaan vertrouwen? Doorgaans zijn het vooral 55-plussers, mensen met een hoog inkomen en politiek links georiënteerden die aangeven het nieuws te vertrouwen. De grootste stijgingen zien  we echter binnen andere groepen. 45-54-jarige Vlamingen zijn vandaag koplopers wat betreft vertrouwen in nieuws (een ruwe 70% onder hen geeft aan nieuws te vertrouwen). Maar ook de jongste generatie (18-24 jaar) kent een frappante stijging in vertrouwen (+15) het afgelopen jaar naar 54%. Zo steekt Gen Z de millennials (43%) zelfs voorbij wat betreft vertrouwen in nieuws. Andere stijgingen zijn merkbaar bij Vlamingen met een gemiddeld inkomen (+13), Vlamingen die zich politiek in het centrum oriënteren (+12) en hoogopgeleiden (+13).

Een licht opkomend wantrouwen vanuit rechtse hoek

Tijdens het afgelopen coronajaar kent het wantrouwen in nieuws een algemene gestage daling, met uitzondering van een lichte stijging in wantrouwen bij Vlamingen die zich politiek rechts oriënteren (+3). Bijna één op de vier rechtse stemmers geeft vandaag aan het nieuws te wantrouwen. Dit weerspiegelt misschien de veel gehoorde mantra aan rechterzijde dat de nieuwsmedia een ‘links bastion’ zouden vormen.

Hoewel de betalingsbereidheid doorgaans laag blijft, stijgt het algemeen vertrouwen in de individuele nieuwsmerken. Maar ook hier gaapt een groeiende kloof tussen enerzijds politiek rechts- en anderzijds centrum- en linksgeoriënteerde Vlamingen. Bij mainstream nieuwsbronnen zoals VRT Nieuws en VTM Nieuws, bijvoorbeeld, kennen links- en centrumgeoriënteerden een hoog vertrouwensaantal van respectievelijk 87% en om en rond de 80%, terwijl rechtsgeoriënteerde Vlamingen achterophinken met een ruwe 65% vertrouwen. Maar ook in kranten- (Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen, Metro, De Standaard, De Morgen, De Tijd, Knack) en radiomerken (Qmusic, Radio 1, Joe FM) hebben rechtse stemmers minder vertrouwen dan Vlamingen die behoren tot andere politieke oriëntaties. Bovendien stijgt zelfs het wantrouwen ten opzichte van sommige klassieke nieuwsmerken (zoals De Tijd, Knack, HLN) binnen deze groep.

Het vertrouwen in nieuws blijft relatief hoog in Vlaanderen en krijgt een bijkomende prik sinds de coronacrisis. De meeste gevestigde nieuwsmedia genieten van een bonus in vertrouwen, met de openbare omroep op kop. Maar liefst 86% van de 18-24-jarige jongeren geven aan vertrouwen te hebben in VRT Nieuws.